با توجه به تعریف لغوی و اصطلاحی ،اختراع در این قسمت از بحث به تبیین دامنه
عناوینی میپردازیم که به لحاظ مشابهت بعضنا
اختراع از طریق مقایسه آن با مفاهیم و . ممکن است موجب اشتباه در تشخیص گردد.
-۱-۲ اختراع و ورقه اختراع ۲
لغت Patent” حداقل در بعضی از زبانهای اروپایی به دو معنی استعمال می شود. معنی اول عبارت است از سندی که به مخترعی داده میشود تا به موجب آن از امتیازات اختراع خود بهره مند گردد. معنی دوم عبارت است از محتوی و مضمون حمایتی که در
اثر ثبت اختراع به وجود می آید .
با توجه به تعریف اختراع و همچنین ورقه اختراع، روشن است که این دو با یکدیگر متفاوتند و استعمال آنها به جای یکدیگر صحیح به نظر نمیرسد ورقه اختراع در واقع سند یا نوشته ای است که توسط ادارات ملی یا منطقه ای برای اختراعی که دارای شرایط مقرره است اعطاء میگردد و این ورقه به مالک آن حق انحصاری
می دهد که به
موجب آن بتواند دیگران را از ساخت استفاده، عرضه برای فروش ، فروش ا ا ا واردات ۱۱ فرآورده یا فرآیند موضوع اختراع منع یا جلوگیری کند
در قانون ۱۳۸۶ از ورقه یا گواهینامه اختراع تعریف شده است. با توجه به ماده ۳ قانون ،مذکور ،گواهینامه اختراع سندی است که اداره مالکیت صنعتی برای حمایت از اختراع صادر میکند و دارنده آن میتواند از حقوق انحصاری آن
بهره مند شود.
در خاتمه با توجه به تعریف اختراع و ورقه اختراع میتوان گفت که در واقع اختراع
موضوع ورقه اختراع است.
۲-۲- اختراع و اکتشاف ۲
در کنوانسیون پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت معنوی (تریپس) و معاهده همکاری ثبت اختراع ۳ صرفاً به اختراع پرداخته شده است و از اکتشاف مطلبی نیامده است.
در بند (۴) ماده ۲ کنوانسیون موجد سازمان جهانی مالکیت معنوی ، از اکتشافات علمی به عنوان یکی از مصادیق و مقولات حقوق مالکیت معنوی حمایت به عمل آمده است. همچنین در بند (۱) ماده (۱) معاهده ژنو مصوب ۱۹۷۸ میلادی، اکتشاف به شناخت پدیده ها قوانین و با خصوصیات عالم ماده که قبل از این شناخته نشده و قابل ارزیابی نبوده ،باشند تعریف شده .است به هر حال روشن است در صورتی که کشفیات در مواد طبیعی مانند موضوعات بیولوژیکی از جمله DNA خصوصیات اختراع را در اثر
تصنع بشر به دست آورد به عنوان اختراع قابل ثبت می باشد .
قانونگذار ایران در ماده ۲۶ قانون ۱۳۱۰ اختراع و اکتشاف را قابل ثبت دانسته است. بکار بردن کلمه اکتشاف در قانون یاد شده این ذهنیت را تقویت کرده است که کشف چیزهایی که در جهان طبیعت وجود دارد را میتوان به عنوان اختراع ثبت کرد. این برداشت صحیح به نظر نمی رسد زیرا اگر اکتشاف را به معنای پدید آوردن شیء جدید بدانیم میتوان آن را مترادف با کلمه اختراع تلقی و قابل ثبت دانست ولی اگر اکتشاف را به معنای کشف چیزهایی بدانیم که در جهان طبیعت وجود دارد بدیهی است که این یک عمل اختراعی به حساب نمی آید زیرا در یک عمل اختراعی از فعالیت فکری شخص مخترع در پدید آوردن یک اثر فنی ،جدید بهره برداری شده است و این اثر با شناختن یک عنصر موجود در طبیعت مانند عنصر اورانیوم تفاوت دارد . در بند (الف) ماده ۴ قانون ۱۳۸۶ کشفیات به صراحت از حیطه حمایتی اختراع
خارج شدند.
با توجه به مجموع مطالب فوق به طور خلاصه باید گفت که اگر شخصی اختراعی می کند، چیزی را خلق و ایجاد میکند که قبلاً وجود نداشته است، در حالی که اگر کسی کشفی میکند او چیزی را خلق نمیکند بلکه وجود چیزی را که تا آن موقع ناشناخته
بوده است آشکار میکند.
علی رغم تفاوت بارز بین اختراع و اکتشاف به شرح ،فوق این نکته قابل ذکر است که اختراع ممکن است به اکتشاف های جدیدی منتهی شود مانند اختراع تلسکوپ که موجب شد در حوزه نجوم اکتشافات زیادی صورت گیرد همچنین اکتشاف میتواند موجب اختراعات زیادی شود همان طور که اکتشاف اثرات الکتریکی رعد و برق توسط “بنیامین فرانکلین ” موجب اختراع میله برق گیر شد که این اختراع امنیت ساختمانها را
در زمان صاعقه تأمین مینماید.
در خاتمه این قسمت این نکته مهم قابل ذکر است که با توجه به اینکه در کنوانسیون موجد سازمان جهانی مالکیت معنوی به صراحت اکتشافات علمی به عنوان یکی از مصاديق حقوق مالکیت معنوی آمده است و نظر به برداشتهای مختلفی که از این دو اصطلاح وجود دارد روش قانونگذاران آن دسته از کشورها که به صراحت کشفیات را از مصادیق اختراعات قابل ثبت استثناء کردهاند قابل دفاع به نظر میرسد زیرا صدور ورقه اختراع در حوزه کشفیات و به دنبال آن اعطای حقوق انحصاری به دارندگان آنها به شرحی که در اختراعات آمده است میتواند برای جوامع آثار زیانباری داشته باشد.
۳-۲- اختراع و طرحهای صنعتی
در تعریف طرح صنعتی آمده است هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگها و یا بدون ،آن به گونه ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد طرح صنعتی است.
با توجه به تعریف طرح صنعتی به شرح فوق و همچنین تعریف اختراع، مشخص است که بین اختراع و طرح صنعتی تفاوت اساسی وجود دارد، زیرا طرح صنعتی به ظاهر کالا و دقیقاً جنبه ای از یک کالا که تزیین شده و با رعایت اصول هنری به وجود آمده است مربوط میشود و با ضرورتهای کاربردی و فنی تعیین نمیگردد، در حالی که اختراع چه محصول و چه فرآیند قبل از هر چیز ضرورتاً به وسیله جنبه کاربردی اش تعیین می.شود به عبارت دیگر طرح صنعتی به سیما و ظاهر یک وسیله و کالا که جنبه زیبایی شناختی و تزیینی دارد مربوط میشود در حالی که در اختراع جنبه اختراعی و آفرینشی آن مورد توجه است.
خلاصه اینکه چنانچه در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مورد نظر باشد مشمول حمایت قانون طرحهای صنعتی نخواهد بود و می تواند در صورت دارا بودن ویژگیهای اختراع در قالب نظام اختراع مورد حمایت قرار گیرد.
-۴-۲- اختراع و نمونه های اشیاء مصرفی ۱
نمونه های اشیاء مصرفی در اسناد مختلف وایپو و همچنین قوانین ملی کشورها تحت نام های مدل اشیاء ،مفید، نمونه اشیای ،مفید، نمونه های وسایل رفع احتیاج، اختراع
کوچک و ورقه های اختراعات جدید آمده است.
به طور کلی نمونه های اشیاء مصرفی به اختراعاتی در زمینه های مکانیکی اطلاق می شود و با اختراع در حوزه های مختلف به شرح زیر متفاوت است :
-۱- حق اختراع در زمینه های محصول صنعتی و فرآیند منتهی به محصول و روش تولید، در هر دو صورت قابل ارزیابی و اعطاء میباشد در حالی که مدلهای مصرفی لزوماً به جنبههای مکانیکی و خود محصول میپردازند.
۲ شرط گام ابتکاری در مدلهای مصرفی کمتر و محدودتر از اختراع مطرح
می باشد.
-۳- هزینه های لازم جهت کسب حمایت از مدلهای مصرفی معمولاً کمتر است. -۴- مدت حمایت از مدلهای مصرفی کمتر است ۷ تا ۱۰ سال بدون امکان تجدید یا
(تمدید
-۵ در مدلهای ،مصرفی روشهای کسب حمایت و روند بررسی آن در مقایسه با
اختراع کوتاهتر و ساده تر میباشد و بررسی به صورت ماهوی صورت نمی گیرد -۶ در اسناد مربوط به مدلهای مصرفی معمولا عنوان اختراع ذکر میشود و برای تمایز مدلهای مصرفی از اختراع در این اسناد عنوان اختراع برای مدلهای مصرفی
درج می گردد
۵-۲- اختراع و نوآوری ۴
اختراع با نوآوری متفاوت است. نوآوری تبدیل یک اختراع به یک محصول یا فرآیند
تجاری و قابل فروش .است به عبارت دیگر در واقع تجاری کردن موفقیت آمیز یک اختراع را نوآوری .گویند عمده دلایلی که یک شرکت مبادرت به نوآوری می نماید
عبارتست از:
۱- بهبود ساخت فرآیندها به منظور صرفه جویی در هزینه ها و ارتقای کیفیت
تولیدات
اید یا
سه با
برای
فرآیند
1- Util
۱۳، ص
-۲- عرضه محصولات جدید به منظور تأمین نیازهای مصرف کننده ماندن در بازار رقابت و توسعه سهم بازار در رابطه با محصولات تولیدی ۴- تضمین این امر که تکنولوژی توسعه یافته و از این حیث میتواند پاسخگوی نیازهای عملی افراد جامعه باشد.
– رهایی از وابستگی به تکنولوژی شرکتهای دیگر
با توجه به مراتب فوق تفاوت بین اختراع و نوآوری روشن می.گردد زیرا اختراع در یک معنای کلی عبارتست از یک راه حل جدید و ابتکاری برای حل یک مشکل و مسئله تکنیکی و نوآوری تجاری کردن این اختراع است.
-۶-۲ اختراع و مدارهای یکپارچه ۲ داودية وقف للحصنا اسفانه اختراع با مدارهای یکپارچه متفاوت است مدارهای یکپارچه محصولی است که دارای کارکرد الکترونیکی بوده و در شکل نهایی و یا میانی ،خود دارای اجزاء متعدد میباشد و حداقل یکی از این اجزاء متعدد فعال بوده و همه یا بعضی از ارتباطات میان این اجزاء به طور یکپارچه طراحی و یا همه بر روی یک قطعه دیگر قرار گرفته باشد. به موجب تبصره (۲) ماده ۶۲ قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲ مدار یکپارچه یک جزء الکترونیکی با نقشه و منطقی خاص است که عملکرد و کارآیی آن
قابلیت جایگزینی با تعداد بسیار زیادی از اجزاء الکترونیکی متعارف را داراست. با توجه به تعاریف فوق روشن است که اختراع و مدارهای یکپارچه معمولاً متفاوت هستند زیرا نوآوری در مدارهای یکپارچه همیشه متضمن خلاقیت و گام ابتکاری
نمی باشد، بنابراین این مدارها را نمیتوان تحت عنوان اختراع مورد حمایت قرار داد البته لازم به ذکر است که چنانچه مدارهای یکپارچه حاوی شرایط مقرره در اختراع
باشند، میتوانند در قالب نظام اختراع مورد حمایت قرار گیرند.
۷-۲- اختراع و حق مؤلف
همان طور که گفتیم اختراع به معنای فکر یا ایده مخترع است که در زمینه فناوری راه حل عملی برای یک مسئله خاص ارائه می.کند با توجه به تعریف ،فوق تفاوت بیـ حق اختراع و حق مؤلف روشن می،گردد زیرا در حق مؤلف یا کپی رایت برخلاف اختراع، حمایت قانون متوجه شکل اثر است که نمود پیدا کرده است. به عبارت دیگر ر نظام حق مؤلف افکار و ایدهها فى حد ذاته مورد حمایت نیستند بلکه قالبی که ایده ها و افکار در آن ظرف مطرح میشوند مورد حمایت قرار میگیرند در حالی که در حق اختراع راه حلهای جدید که در واقع ایده و فکر مخترع است تحت شرایطی مورد حمایت قرار میگیرد. علاوه بر تفاوت اساسی ،فوق تفاوتهای دیگری به شرح زیر بین حق مؤلف و حق اختراع وجود دارد:
۱- در نظام حق مؤلف انحصار حقوق برای پدید آورنده به این صورت است که هیچ کس دیگری حق ندارد از اثری که او به وجود آورده بهره برداری کند یا به حقوق اخلاقی وی تجاوز کند اما اگر دیگری به واسطه خلاقیت و فعالیت فکری خود اثری ولو شبیه به اثر پدید آورنده اوّل ،ایجاد کند اثر دوم ناقض حقوق پدید آورنده اوّل محسوب نمی شود. در مقابل انحصار حقوق برای مخترع به این شکل است که نه تنها بهره برداری از اختراع پدید آمده منحصر به مخترع است هیچ فرد دیگری هم حق ندارد اختراعی مشابه اختراع اول به وجود آورد. بنابراین انحصار حقوق برای مخترع کامل تر و شدیدتر است تا برای پدید آوردنده اثر ادبی و هنری اثر اثباتی این تفاوت در این است که در نقض حق مؤلف پدید آورنده اثر اصیل اولاً: باید اثبات کند که خوانده نسخه یا نسخی از اثر را در دسترس داشته ثانیاً: با توجه به ساختار و محتوای دو اثر اثر دوم کپی اثر اوّل است و اثر دوم مخلوق کپی کردن اثر اوّل است نه تخیل و تلاش ذهنی خوانده. اما در نقض حق اختراع، لازم نیست مخترع ثابت کند طرف مقابل از کار او کپی برداری کرده است بلکه
صرف تولید و عرضه محصولات مشابه اختراع ثبت شده ولو نتیجه تلاش فکری خوانده باشد تخلف محسوب میشود
-۲- شرط “نو” یا “جدید بودن یکی از شرایط ماهوی برای ثبت اختراع است در حالی که در حق ،مؤلف همان طور که در شق (۱) توضیح داده ،شد، اصالت اثر کافی برای اعطای حقوق .است بدیهی است که بین جدید بودن و اصالت اثر تفاوت است زیرا ،اصالت دارای مفهوم شخصی است بدین معنی که آنچه شرط حمایت محسوب میشود این است که اثر مظهر شخصیت پدید آورنده باشد ولی تازگی آن از لحاظ موضوع لازم نیست در حالی که ارزیابی نو بودن به طور نوعی صورت میگیرد زیرا نداشتن معادل و همسان در گذشته تعریف میشود.
در اختراع برای حفظ منافع عمومی دوره حمایت کمتر از حق مؤلف است. ۴- حمایت از اختراع تقریباً در همه کشورها نیازمند ثبت آن است در حالی که در اکثر کشورها حمایت از حق مؤلف نیازی به ثبت آن ندارد ت الفيالة المدنية -۵- از حیث موضوعات مورد حمایت بین حق مؤلف و حق اختراع تفاوت است ۶ مدت لازم برای ثبت اختراع در مقایسه با حق مؤلف طولانی تر است. رایانه -۷ هزینه ثبت اختراع بیشتر از هزینه ثبت حق مؤلف است.
اختراع و دانش فنی
“نوها و برگرفته از عبارت the know how do it به معنی اسرار تجارت و صنعت است که به آن trade – secret هم می.گویند در زبان فارسی معادل دقیقی برای آن نیست به نظر میرسد کلمات دانش فنی لم ،کاری قلق ،کار شم ،تجارت، رمز ،کسب اسرار تجاری تا حدودی مفهوم “نوهاو” را برساند.
در اصطلاح دانش فنی شامل ترسیمات ،مخصوص اموزش،ها تجربه اسرار تجارتی و ورقه های مربوط به ،تحقیق ،توسعه ،ساخت ،هزینه ازمایش بازاریابی و
کمیسیون حمایت بینالمللی مالکیت صنعتی اطاق تجارت بین المللی از «نوهاو» عملیات بوده ولی محدود به اینها نیست !
مجموعه مفاهیم اطلاعات و تجربیات حرفه ای یا تمهیدات لازم برای ساخت یک تعریفی به شرح زیر ارائه داده است :
محصول
در قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی از اسرار تجاری الکترونیکی تعریف به عمل آمده است.
با توجه به ماده ۶۵ قانون یاد شده اسرار تجاری الکترونیکی داده پیام» ی است که شامل اطلاعات فرمولها ،الگوها نرم افرازها و برنامه ها ابزارها و روشها تکنیکها و فرآیندها تألیفات منتشر نشده روشهای انجام تجارت و دادوستد فنون نقشه ها و فراگردها اطلاعات مالی فهرست مشتریان طرحهای تجاری و امثال اینهاست که به طور مستقل دارای ارزش اقتصادی بوده و در دسترس عموم قرار ندارد و تلاشهای معقولانه برای حفظ و حراست از آنها انجام شده است. باید دانست هر اطلاعاتی را نمیتوان «نوهاو» دانست. مثلاً اطلاع از ارقامی که در یک قرارداد میآید یا میزان دستمزد کارمندان یا اعلام سیاست دولت در فلان ،تاریخ بلکه «نوهاو» با نوآوری و ابتکار همراه است. همانند ایده هایی که شخص درباره تولید یا
فروش کالاها و یا سایر عملیات تجارتی دارد
با توجه به تعریفی که از اختراع و دانش فنی ارائه شد آیا دانش فنی میتواند فعالیت
اختراعی به شمار آید؟
جواب منفی است زیرا اولاً بر خلاف اختراع تحقق این رموز در صنعت ضرورت ندارد ثانیاً در اختراع مخترع میکوشد اسرار مربوط به اختراع را تا تاریخ تسلیم تقاضانامه اختراع مکتوم بگذارد و حال آنکه نوهاو» باید در هر حال پوشیده و مکتوم
باشد و به محض علنی شدن حائز ارزش «نوهاو» نخواهد بود. ثالثاً: اصولاً ماهیت اختراع و شرایط و نحوه حمایت از آن با دانش فنی تفاوت اساسی
دارد.
علی رغم مغایرت های فوق بعضاً ارتباط بین اختراع و دانش فنی یا اسرار تجاری را نمیتوان نادید گرفت به این معنا که پیش از اینکه اختراع ثبت و آگهی شود، کاربری یا بهره گیری از آن بر دیگران پوشیده است. در آن مرحله رموز و اسراری که منتهی به خلق این ابداع و اختراع شده است تا زمانی که تفصیل مشخصات و مختصات اختراع آگهی نشده یا به دفتر ثبت تسلیم نشده است نوعی نوها و است و برخی از این نکات با آنچه به عنوان اختراع عرضه و ارائه میشود ابراز نمیشود حتی در مقام به کارگیری آن اختراع فوت و فنها یا اسرار و رموزی که در ذهن یا در اختیار صاحب آن اختراع است میتواند “نوهاو” باشد، به عبارت دیگر ،اطلاعات ایده ها تمهیدات منتهی به اختراع نوهاوی متعلق به صاحب اختراع است